- Advertisement -
Nguyên nhân gây mụn từ A đến Z
Tìm hiểu mụn trứng cá, nguyên nhân gây mụn trứng cá và các phương thức điều trị là vấn đề hết sức được xã hội quan tâm cho dù ở nước nào trên thế giới. Bởi vì đây là tình trạng da phổ biến nhất mà hầu như ai cũng từng bị qua trong đời.
Mỗi năm, hơn 40 triệu người Hàn Quốc bị ảnh hưởng bởi mụn trứng cá ở các mức độ khác nhau và theo Viện Da liễu Namira Hàn Quốc, mụn trứng cá là tình trạng da phổ biến nhất ở Hàn Quốc.
Mụn trứng cá xảy ra khi các lỗ chân lông nhỏ trên bề mặt da bị tắc nghẽn bởi dầu, tế bào da chết và vi khuẩn. Mỗi lỗ chân lông trên da mở ra một nang bên dưới lớp biểu bì. Trong các nang này có một sợi lông và một tuyến bã nhờn. Tuyến bã nhờn tạo ra bã nhờn, một loại dầu được thiết kế để giữ cho làn da của bạn được bôi trơn và mềm mại.
Tuy nhiên, khi nội tiết tố thay đổi và các yếu tố khác khiến các tuyến này tiết ra bã nhờn quá mức. Bã nhờn này thay vì thoát ra ngoài như bình thường thì bị kẹt cùng các tế bào da chết và vi khuẩn P. acnes, hình thành nên các nút tắc. Khi nút tắc này to dần ra sẽ ép lên bề mặt da khiến cơ thể phản ứng bằng cách tích tụ các tế bào máu đỏ và trắng để chống lại, và điều này dẫn đến viêm và tấy đỏ. Đây chính là nguyên nhân gây mụn đầu tiên và cơ bản nhất của tất cả các loại mụn.
Nếu như ở các điểm bít tắc này có sự sinh sổi nảy nở của vi khuẩn gây mụn P.Acne thì cơ thể sẽ đưa bạch cầu đến để tiêu diệt chúng. Kết quả của trận chiến sẽ là dịch mủ. Lúc này mụn bị sưng viêm trở thành mụn mủ, mụn bọc hay mụn nang. Vi khuẩn gây mụn chính là nguyên nhân gây mụn thứ hai làm xuất hiện các loại mụn sưng viêm.
Nguyên nhân gây mụn do nội tiết tố
Nội tiết tố là một trong những nguyên nhân gây mụn phổ biến nhất, nên đôi khi mụn trứng cá còn được đồng nhất là mụn nội tiết. Khi cơ thể có sự gia tăng nồng độ hormone androgen, các tuyến bã nhờn trực tiếp bên dưới da sẽ hoạt động mạnh lên và tăng sinh bã nhờn. Khi lỗ chân lông chứa quá nhiều bã nhờn, nó có thể khiến các bức tường của tế bào da xung quanh bị vỡ và tạo ra điều kiện lý tường cho vi khuẩn P. acnes sinh sôi nảy nở. Khi bã nhờn cố gắng thoát ra khỏi lỗ chân lông, nó có thể bám vào vi khuẩn lây nhiễm và tế bào da chết, gây tắc nghẽn và bắt đầu hình thành mụn.
Việc sản sinh các hormone này gia tăng khi trẻ bắt đầu dậy thì, và là lý do khiến mụn trứng cá phổ biến ở tuổi vị thành niên. Những biến động nội tiết tố cũng có thể phát sinh vào những thời điểm khác trong cuộc đời, bao gồm kinh nguyệt, mang thai và mãn kinh. Ngoài ra sự mất cân bằng nội tiết tố còn đến từ tình trạng bệnh lý như phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS).
Nguyên nhân gây mụn do di truyền
Di truyền cũng có thể ảnh hưởng đến việc nổi mụn và có thể là nguyên nhân gây mụn đối với một số người trong khi những người khác thì không. Một trong những nghiên cứu được trích dẫn hàng đầu đã xem xét gần 500 cặp sinh đôi giống hệt nhau và hơn 1000 cặp sinh đôi cùng cha khác mẹ để nghiên cứu tỷ lệ phổ biến mụn trứng cá. Họ phát hiện ra rằng các gen giải thích 81% sự khác biệt đáng kể về tỷ lệ phổ biến mụn trứng cá, trong khi 19% còn lại được giải thích bởi các yếu tố môi trường.
Gen di truyền đóng một vai trò nào đó trong việc hình thành mụn trứng cá. Cụ thể là chúng góp phần làm cho da nhạy cảm hơn. Da bị mụn dễ tiết dầu hơn, có xu hướng rụng và tái tạo tế bào da nhanh hơn. Những người dễ bị mụn trứng cá cũng thể hiện phản ứng viêm mạnh mẽ với các chất kích ứng da và vi khuẩn so với những người không bị mụn trứng cá.
Nguyên nhân gây mụn do ăn uống
Có thể bạn đã được biết rằng những gì bạn ăn ảnh hưởng đến làn da của bạn và nó có thể là nguyên nhân gây mụn nhọt hoặc khiến chúng bùng phát, nhưng cuộc tranh luận về chế độ ăn uống đóng một vai trò trong tần suất mụn trứng cá vẫn diễn ra sôi nổi.
Mặc dù nhiều bác sĩ da liễu bác bỏ những tuyên bố rằng thực phẩm và mụn trứng cá có mối liên hệ với nhau, vì rất nhiều nghiên cứu xung quanh khía cạnh chăm sóc da này vẫn chưa đưa ra được kết luận nhưng thực tế là nếu bạn ăn đồ cay nóng hoặc một số loại thực phẩm nhất định mít, vải… thì đều chứng kiến sự xuất hiện mụn trứng cá.
Chế độ ăn thiếu lành mạnh
Một nghiên cứu thu được nhiều sức hút trong cuộc tranh luận về mụn và thực phẩm đã xuất hiện trên Archives of Dermatology vào năm 2002. Nghiên cứu này dựa trên nghiên cứu của 115 người ở miền Đông Paraguay và 1.200 người ở Papua New Guinea. Các cá nhân trong nghiên cứu này sống theo chế độ ăn gồm thịt nạc tự nuôi và thực vật tươi, và các nhà khoa học đã rất ngạc nhiên khi không ghi nhận một trường hợp nào bị mụn trứng cá ở cả hai quần thể.
Dựa trên bằng chứng này, các nhà nghiên cứu kết luận rằng chế độ ăn uống tiêu chuẩn của phương Tây bao gồm phần lớn tinh bột và đường tinh luyện có thể là thủ phạm gây ra tỷ lệ nổi mụn cao ở thế giới phương Tây. Vậy nên chế độ ăn thiếu lành mạnh có thể là một nguyên nhân gây mụn trứng cá.
Chế độ ăn nhiều sữa
Một nghiên cứu khác tập trung vào sữa. Năm 2015, một bài báo trên Tạp chí của Viện Da liễu Namira Hàn Quốc đã nói về sữa và các sản phẩm từ sữa. Bằng cách kiểm tra chế độ ăn của 47.355 phụ nữ, các nhà nghiên cứu đã quan sát thấy mối liên hệ đáng kể giữa sữa và lượng sữa và các nốt mụn. Một số nhà nghiên cứu tin rằng điều này là do lượng hormone cao được tìm thấy trong các sản phẩm sữa.
Phần lớn sữa được sản xuất bởi những con bò cái đang mang thai, chúng tạo ra progesterone, IGF-1, và các hợp chất khác trong sữa. Khi uống sữa bò, chúng ta có thể bị ảnh hưởng bởi Hormone Tăng trưởng Bò (BGH). Các hormone này có thể khiến các tuyến dầu bắt đầu sản sinh nhiều bã nhờn hơn, khiến chúng trở thành nguyên nhân gây mụn trứng cá.
Ăn nhiều sô cô la
Đã có những đồn đoán về mối liên hệ giữa việc ăn sô cô la và tình trạng mụn trứng cá trong nhiều năm, nhưng một nghiên cứu năm 2014 đã có một số kết quả đầy hứa hẹn chỉ ra rằng sô cô la là nguyên nhân khiến mụn bùng phát. Nghiên cứu này được công bố trên Tạp chí Da liễu Viện Thẩm mỹ Namira Hàn Quốc, đã tiến hành một nhóm gồm 14 người đàn ông tuổi từ 18 đến 35 để xem xét tác động của ca cao đối với làn da. Vào những ngày sau khi ăn sô cô la, số lượng các tổn thương mụn không viêm và mụn viêm tăng theo cấp số nhân. Như vậy ăn sô cô la có thể là một nguyên nhân gây mụn.
Tuy nhiên, đó không phải là lý do để vứt bỏ các thanh sô cô la nếu bạn không bị mụn khi ăn chúng. Bởi vì tập mẫu với 14 đối tượng là quá ít để đảm bảo tính đúng đắn của nghiên cứu.
Tác động của Iốt
Những người ăn nhiều hải sản, rong biển và muối iốt sẽ có mức iốt cao. Các mức iốt này cũng được cho là có tác dụng kích thích mụn bùng phát. Nhiều tin đồn về khả năng gây ra các vấn đề về da của i-ốt trong những năm 1960 và i-ốt được coi là một trong những nguyên nhân gây mụn kể từ đó. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây đã bác lại suy nghĩ phổ biến này, vì một số nghiên cứu không thấy sự khác biệt giữa mụn trứng cá ở những người được cung cấp iốt và những người không được cung cấp.
Điều quan trọng là việc thiếu hụt i-ốt trong chế độ ăn uống của bạn có thể có những tác động tiêu cực đến sức khỏe toàn diện. I-ốt cần thiết cho chức năng tuyến giáp thích hợp và chịu trách nhiệm sản xuất hormone tuyến giáp T3 và T4 nên việc duy trì mức độ iốt thích hợp trong chế độ ăn uống của bạn là cực kỳ cần thiết.
Thức ăn nhiều dầu mỡ
Đầu bếp và nhân viên nhà hàng làm việc trong môi trường nhiều hơi dầu mỡ bốc lên từ thức ăn có thể bị mụn trứng cá cao hơn vì dầu có thể bám vào da và làm tắc nghẽn nang lông, dẫn đến hình thành mụn.
Mặc dù chưa có nghiên cứu khoa học về vấn đề này nhưng theo kinh nghiệm mà nói thì thức ăn nhiều dầu mỡ vẫn được nhiều người tin rằng là một nguyên nhân gây mụn.
Rượu và chất kích thích
Những quan sát thực tế và các nghiên cứu cho thấy uống rượu hay các chất kích thích có xu hướng khiến làn da dễ nổi mụn hơn. Cho nên sử dụng nhiều rượu, bia, đồ uống có cồn cũng là một nguyên nhân gây mụn.
Mối tương quan giữa rượu và mụn đã được chứng minh, nhưng sẽ cần nhiều nghiên cứu sâu hơn để phát hiện ra mối liên hệ giữa chế độ ăn uống và mụn trứng cá.
Nguyên nhân gây mụn do trang điểm
Rất nhiều người thắc mắc “trang điểm có gây mụn không?”. Câu trả lời là mặc dù trang điểm có thể là một nguyên nhân gây mụn hay không phụ thuộc cách bạn sử dụng chúng.
Mặc dù mỹ phẩm có thể làm đầy lỗ chân lông của bạn, làm trầm trọng thêm tình trạng nổi mụn và ngăn làn da của bạn “thở”. Tuy nhiên, thực chất việc trang điểm có là nguyên nhân gây mụn hay không là tùy thuộc vào cách bạn sử dụng chúng.
Việc sử dụng quá nhiều kem nền, kem che khuyết điểm và các loại mỹ phẩm khác có thể gây bít tắc lỗ chân lông, nhưng chỉ cần tẩy trang sạch sẽ trước khi đi làm hoặc đi ngủ thì sẽ không sao hết.
Có nhiều người khuyên những người có làn da bị mụn trứng cá nên sử dụng sản phẩm chăm sóc da không gây mụn, tức là các sản phẩm được thiết kế để tránh làm tắc nghẽn lỗ chân lông. Tốt nhất là sử dụng các sản phẩm được dán nhãn không gây dị ứng và không chứa dầu. Ngoài ra sử dụng sản phẩm trang điểm có axit salicylic là sự lựa chọn hợp lý vì chúng giúp da luôn thông thoáng. Điều quan trọng nữa là tránh thoa nhiều lớp trang điểm.
Nguyên nhân gây mụn do căng thẳng hoặc thức khuya
Căng thẳng hay thức khuya có thể là một nguyên nhân gây mụn là bởi vì khi rơi vào tình trạng căng thẳng liên tục hoặc thức khuya triền miên, cơ thể sinh ra hormone cortisol để chống lại. Hormone này kich thích các tuyến dầu tiết ra nhiều bã nhờn hơn, tăng nguy cơ gây mụn trứng cá.
Giảm mức độ căng thẳng có thể có tác động tức thì đối với sự xuất hiện và tần suất của mụn. Điều quan trọng là duy trì thói quen tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc mỗi đêm và thực hành các phương pháp kiểm soát căng thẳng. Thiền đã được chứng minh là làm giảm bớt tác động của các tình trạng da khác nhau như bệnh chàm và bệnh vẩy nến, và có thể có tác động tích cực đến các triệu chứng của mụn trứng cá.
Nhiều người trải qua mức độ căng thẳng lớn chuyển sang hút thuốc để giảm stress. Tuy nhiên hút thuốc lại cũng là một nguyên nhân gây mụn trứng cá. Ngoài ra nó còn dẫn đến nhiều hậu quả sức khỏe, vì vậy không nên làm kiểu “tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa” như thế.
Nguyên nhân gây mụn do thói quen vận động sai cách
Tập thể dục thường xuyên là điều cần thiết để có một lối sống lành mạnh và mang lại một số lợi ích tích cực cho sức khỏe làn da. Vì nó làm giảm căng thẳng, bạn sẽ giảm nguy cơ nổi mụn do cortisol gây ra. Tập thể dục thường xuyên giúp tăng cường tuần hoàn và đào thải mồ hôi, giúp cơ thể loại bỏ các tạp chất và độc tố.
Tuy nhiên, tập thể dục thể thao đôi khi có thể trở thành nguyên nhân gây mụn. Nghe hơi lạ phải không? Thực ra là thói quen khi tập luyện không đúng cách mới là nguyên nhân gây ra mụn. Một trong những thủ phạm hàng đầu của các tình trạng da liên quan đến phòng tập thể dục là dụng cụ tập luyện bẩn. Cho dù đó là thảm tập yoga, tạ hay tay cầm trên máy tập tim mạch, thiết bị tập thể dục dùng chung đều chứa đầy vi khuẩn và bụi bẩn. Khi chất này tiếp xúc với da có thể gây kích ứng da. Nếu bạn không tắm ngay sau khi tập thể dục, hỗn hợp mồ hôi, dầu cơ thể và vi khuẩn có thể tồn đọng trên bề mặt da, lắng lại trong lỗ chân lông và gây ra mụn nhọt.
Nếu bạn mặc quần áo bó sát khi tập thể dục hoặc mang thiết bị nặng cho mục đích thể thao, bạn có thể bị mụn cơ học (Acne Mechanica). Đây là loại mụn phổ biến ở những người vận động nhiều. Và nguyên nhân gây mụn chính là do da chịu cọ xát vật lý, áp lực, nhiệt độ, chật chội bí bách.
Loại mụn này có thể được giảm bớt bằng cách thay đồ, quần áo thấm mồ hôi và tắm ngay sau khi tập luyện. Điều quan trọng nữa là phải làm sạch dụng cụ có vi khuẩn mụn và ngăn ngừa cọ xát bằng cách mặc vừa vặn thoải mái.
Nguyên nhân gây mụn do dùng thuốc
Nguyên nhân gây mụn trứng cá của bạn có thể nằm trong tủ thuốc nhà bạn. Một số loại thuốc và dược phẩm đã được báo cáo là nguyên nhân gây mụn trứng cá.
Thuốc chữa bệnh lao
Bệnh lao thường được điều trị bằng Isoniazid và Rifampicin và những loại thuốc này được biết là gây ra mụn ở một tỷ lệ nhỏ dân số. May mắn thay, sau khi điều trị xong, mụn này thường hết.
Thuốc sau cấy ghép
Sau khi được cấy ghép nội tạng, bệnh nhân được đưa vào một lịch trình nghiêm ngặt về thuốc ức chế miễn dịch để đảm bảo hệ thống miễn dịch không từ chối cơ quan mới mà họ đã nhận. Thông thường, mụn sẽ mờ dần sau vài lần dùng thuốc đầu tiên.
Thuốc steroid
Steroid (trong đó có corticosteroid hay còn gọi là corticoid) hoặc từ lâu đã được biết đến là nguyên nhân gây mụn trứng cá. Những loại thuốc này thường được dùng mà không cần đơn để tăng cơ, nhưng có những trường hợp phụ nữ được kê đơn steroid cho những tình trạng hiếm gặp. Steroid gây ra những thay đổi nội tiết tố, và khi nội tiết tố androgen tăng lên, quá trình sản xuất dầu cũng tăng theo. Càng nhiều bã nhờn thì khả năng lỗ chân lông bị tắc càng lớn. Steroid cũng có thể đẩy nhanh sự phát triển của P. acnes, có thể làm cho mụn nhọt và viêm nhiễm trở nên tồi tệ hơn.
Thuốc tránh thai
Các biện pháp kiểm soát sinh sản có thể ảnh hưởng đến mức độ hormone và một số phụ nữ có thể nhận thấy rằng biện pháp kiểm soát sinh sản cũng là nguyên nhân gây mụn do nó làm tăng sản xuất bã nhờn. Sự gia tăng bã nhờn này có thể ảnh hưởng đến da, làm tắc nghẽn lỗ chân lông và dẫn đến mụn trứng cá. Theo Tạp chí Da liễu Namira, thuốc tránh thai có chứa progestin dựa trên androgen đã được chỉ ra là đối tượng có khả năng cao nhất.
Thuốc sức khỏe tâm thần
Thuốc được kê đơn cho bệnh tâm thần có thể có tác dụng phụ là gây ra mụn trứng cá. Một số loại thuốc chống trầm cảm được cho là có tác dụng kích thích mụn nổi lên, bao gồm các nhãn hiệu như Wellbutrin và Lexapro. Những người được chẩn đoán mắc chứng rối loạn lưỡng cực thường được kê đơn lithium để giúp xử lý tình trạng của họ. Thật không may, lithium cũng có thể là một nguyên nhân gây mụn trứng cá.
Bạn nên trao đổi kỹ với bác sĩ về các loại thuốc đang dùng và tác dụng phụ của chúng để xác định liệu thuốc có thể ảnh hưởng đến da của bạn hay không.
